VCW symposium” Het kind centraal”

Lezing: ”kinderen in de knel bij vechtscheiding”, de stand van zaken in 2022.

“Op 10 december 1948 werd de universele verklaring van de rechten van de mens aangenomen door de algemene vergadering van de Verenigde naties, een mijlpaal in de geschiedenis.

“41 jaar later, werd pas het kind centraal gesteld, net als wij hier vandaag doen!

Namelijk op 20 november 1989 namen de Verenigde naties in New York het internationale verdrag inzake de rechten van het kind, unaniem aan.

Het kinderrechtenverdrag gaat over alles waar kinderen mee te maken kunnen krijgen, van hun geboorte tot ze 18 jaar zijn.
Het gaat over voeding, school, wonen en gezondheid, over geloof, ouders en vrienden.
Maar het gaat ook over mishandeling, kinderarbeid, oorlog en vluchten.

Het kinderrechtenverdrag geeft belangrijke uitgangspunten en verplichtingen mee,
Alles om er voor te zorgen dat kinderen veilig kunnen opgroeien en zich optimaal kunnen ontwikkelen.

Dit kinderrechtenverdrag is door 196 landen ondertekend ook door Nederland.

In de eerste plaats zijn echte ouders er verantwoordelijk voor om de rechten van hun eigen kind of kinderen te borgen, lukt ze dat niet dan is de Staat verantwoordelijk om op te treden.

Nb houd u deze laatste zin aub even vast!

Vandaag zoomen we in op vechtscheidingen en stellen daarbij de belangen van het kind centraal.

Ik zou graag enkele gedachten met u daarover willen delen en daar met u over in gesprek gaan.

Voor ik dat doe wil ik eens even aan u aan de zaal vragen, wie van u beroepshalve met vechtscheidingen te maken heeft gehad en wat dat volgens u voor kinderen betekent?………….

Jaarlijks vinden er ongeveer 30000 scheidingen plaats en gaan 70000 paren met kinderen uit elkaar.

Ongeveer tussen de 10 en 15 procent van deze scheidingen verloopt zeer problematisch, waarbij vele duizenden kinderen zeer ernstig in de knel komen.

We spreken hier van vechtscheidingen.
Scheidingen waarbij de belangen van de ouders voorop staan en de belangen van kinderen het onderspit delven en zeker niet centraal staan.

Sterker nog waarbij kinderen inzet worden in de strijd tussen de ouders.

Met als gevolg dat kinderen in een ernstig loyaliteitsconflict verzeild raken, vaak depressief worden of erger nog kan een en ander tot ouderverstoting leiden.

Hoe dan ook, bij een vechtscheiding loopt een kind veelal ernstige ontwikkelingsschade op en durf ik zelfs te spreken  van geestelijke mishandeling, zijnde kindermishandeling.

Hiertegen dient, conform het kinderrechtenverdrag de Staat op te treden en het kind bescherming te bieden!

In Nederland lijkt dit bieden van deze bescherming maar niet te lukken en als het lukt is het vaak achteraf en curatief en heeft het kind al veel ontwikkelingsschade opgelopen.Laten we eens even kijken hoe het staat met het bieden van deze bescherming, waar we stonden en nu staan: een reis door de tijd.

Ik draai de klok even terug naar 2014, acht jaar geleden, ik bracht toen als Kinderombudsman het rapport uit; ”kinderen in de knel in vechtscheidingen”,toen nog een vrij nieuw te bespreken onderwerp en vrij onbekend fenomeen.

“Ouders die hun kinderen blootstellen aan een vechtscheiding plegen geestelijke kindermishandeling en om dat te voorkomen moet de jeugdzorgketen op de schop, het systeem faalt en moet worden herzien”.

Ik moet u zeggen dat deze uitspraken mij toentertijd niet populair maakte bij de Rijksoverheid en vele ouders.Het rapport in 2014 stelde dat ouders in een scheiding hun verantwoordelijkheid moeten nemen en de belangen van de kinderen voorop moeten stellen, ook hebben ze er recht op dat de overheid ze daarbij ondersteunt, het belang van het kind moet ook daarbij voorop staan.”

Alles overziend concludeerde het rapport dat aankomende vechtscheidingen 1. vroeger gesignaleerd moeten worden 2. er eerder ingegrepen moet worden 3. en daarnaast de regie op 1 plek moet komen 4. maak het standaard praktijk dat ouders en kinderen betrokken worden bij het vormgeven van een oplossing.Dat waren zo’n beetje de sleutelbegrippen.

Het slot advies was dat:
Er minimaal in een vroeg stadium : verplichte scheidingseducatie, een verplicht ouderschapsplan(kwantitatief en kwalitatief), er een verplichte mediation sessie kwam, om zo tot een ouderschapsplan te komen, kwam men er niet uit dan nog twee mediationsessies.

Als er na twee sessies nog geen afspraken lagen dan inschakeling van een regierechter naar Duits model, die zo een slepende procedure kon voorkomen.

Daarnaast moest de regierechter snel een bijzonder curator in kunnen stellen, om de belangen van de kinderen te borgen.

Het rapport deed veel stof opwaaien en “beterschap”van overheidszijde werd beloofd.

Twee jaar later in 2016 deed Dr. Carla Goosen in opdracht van de Kinderombudsman een “verkenning naar de kindvriendelijke advocatuur”, het rapport bevatte bouwstenen voor een advocaat voor het hele gezin, zo ontstond de naam ”de gezinsadvocaat”.

Onthoud u aub even deze naam en dit concept.

Het ging hier om een advocaat die niet op tegenspraak procedeert, maar een aandeel heeft in de oplossing die in het belang is van kinderen.

In onderling overleg overeenstemming bereiken moet de norm zijn, niet het procederen.

In 2017 werd veel werk nog eens overgedaan en in een nieuwe jas gestoken, het platform “scheiden zonder schade onder voorzitterschap van Andre Rouvoet werd opgezet, een meerjarig uitvoeringsprogramma werd het kabinet geadviseerd op te zetten waarin de periode 2017-2021 5 miljoen Euro werd gepompt.

Onder andere werd de “divorce challenge” gelanceerd om zo creatieve oplossingen voor de echtscheidingsproblematiek te stimuleren.

Daaruit kwam het concept ‘gezinsvertegenwoordiger” voort die een toernooimodel moest voorkomen en de-escalerend zou werken, waarbij standaard de regierechter zou worden ingezet en de positie van de bijzonder curator versterkt zou worden.

Daarnaast moest het financieringssysteem voor echtscheidingen doorgelicht moeten worden op perverse prikkels.

Tenslotte werd een scheidingsloket in elke gemeente aanbevolen.

Zo werd bijvoorbeeld in Zoetermeer het ”scheidingspunt” opgezet, bemand via centrum jeugd en gezin en maatschappelijke jeugdorganisaties.

Daarna kwam In februari 2021  het expertteam ouderverstoting met een snoeihard kritisch advies richting minister Dekker van Rechtsbescherming.

Het huidige systeem moet op de schop en een veel hardere aanpak van vechtscheidingen is nodig!

Er moet regie komen aan het begin van een complexe scheiding.

Zodra er contactverlies is met een van de ouders moet er gelijk een rood lichtje gaan branden. Ouders moeten dan verplicht naar een” scheidingsadviesteam”,daar ligt 1 dossier van het gezin, in plaats van  al de verschillende instanties waar ouders mee te maken hebben.

Zo moet versnippering tegen gegaan worden.

Bovendien zijn vaak de hulpprogramma’s ,”Ouderschap blijft”, Schipmethode”,”kinderen uit de knel”bij de jeugdbescherming te licht, aldus het expert team.

De klap op de vuurpijl kwam onlangs, op 7 maart 2022.

De WODC/de van Montfoort evaluatie, van de pilot gezinsvertegenwoordiger van het platform “scheiden zonder schade” kwam uit.

De vraag was:

Kan een gezinsvertegenwoordiger die ouders en kinderen begeleidt tijdens de scheiding, escalatie en juridisering van het conflict verminderen of zelfs voorkomen?

Beproefd in de regiolabs (Den Haag en Oost Brabant)

Als onderdeel van het programma scheiden zonder schade.

Op verzoek van het WODC heeft van Montfoort de pilot geëvalueerd.

De conclusie luidde, dat volgens de onderzoekers er geen conclusies te trekken zijn over de effectiviteit van de inzet van de gezinsvertegenwoordiger!

Nb dit had te maken met de beperkingen in de uitvoering van de  pilot.

Op dit moment loopt de pilot “de gezinsadvocaat”, de schakel tussen zorg en recht.(Zeeland west en Brabant) gefinancierd door de Raad van de Rechtsbijstand.

Strakke regie staat hierbij centraal, 2 routes in 1 pad.

Het scheidingsproces wordt begeleid door een duo van regievoerders bestaande uit een gespecialiseerde familierechtadvocaat(mediator) en een gedragswetenschapper, waarbij het belang en de ontwikkeling van het kind centraal staat.

Zo voert de gezinsadvocaat regie over de gehele route van zorg en recht in een scheidingsprocedure en kan zo ook bijvoorbeeld een bijzonder curator inschakelen.

De evaluatie van deze pilot wordt over niet al te lange tijd verwacht en is veelbelovend.

Waar staan we nu?

Met de komst van het nieuwe kabinet  begin dit jaar is er een nieuwe minister van rechtsbescherming aangetreden.

De minister heeft aangekondigd met een nieuwe aanpak in 2024 te willen komen.

In dit nieuwe systeem worden vechtscheidingen en jeugdbescherming “op een hoop geveegd”.

Los van het feit dat deze nieuwe aanpak veel te laat is, kan ik u verzekeren dat we complexe scheidingen niet met jeugdbescherming gaan oplossen!

Dit alles overziend, na al die rapporten, dames en heren waar staan we nu ?

Het lijkt erop of we ons in een soort “Ganzenbord” situatie bevinden, je wordt van het bord” afgeknikkerd” en we gaan terug naar af! We hebben nu al jarenlang te maken met een niet functionerend systeem, ik durf te zeggen een failliet systeem.

De Nederlandse overheid slaagt er niet in om de rechten van het kind te borgen, zoals voor getekend in het kinderrechtenverdrag, in een vechtscheiding of op handen zijnde complexe scheiding.

De belangen van het kind staan nog steeds niet centraal en de rapporten stapelen zich op!

Alle rapporten en pilots door de jaren heen geven heel duidelijk richting, maar we slagen er niet in om tot een werkend systeem te komen.

Het groots aangekondigd platform “scheiden zonder schade”, lijkt een stille dood te zijn gestorven met de pijnlijke evaluatie van van Montfoort. De 5 miljoen gestoken in het platform, lijkt te zijn verdampt.

De jeugdzorg en de jeugdbescherming bevindt zich in een grote crises en kraakt in haar voegen onder  wachtlijsten en personeelstekort. Circa 70 procent van de daar lopende zaken heeft te maken met vechtscheidingen.

Het lijkt dweilen met de kraan open en we werken vooral curatief/achteraf als het kind al aanzienlijke schade heeft opgelopen en niet preventief.

De perverse financiële prikkels voor het toernooimodel lijken nog steeds aanwezig te zijn, in ieder geval zijn er weinig prikkels om het kind  vroegtijdig bij te staan.

Bijvoorbeeld, Bijzonder curator zijn is” liefdewerk/oud papier”, je krijgt een schamele toevoeging om als bijzonder curator kinderen bij te staan.

Zorg en Recht ,VWS en J&V,zouden aan elkaar verbonden moeten worden,goede begeleiding vanuit recht en geestelijk welzijn, het ministerie van VWS schuift nu alles naar de Nederlandse gemeenten.

Echter de decentralisatie van de jeugdzorg richting gemeenten is  geen succes, zacht uitgedrukt, hebben we afgelopen vrijdag in het nieuws mogen horen.

Ook mede financiële krapte speelt daar een rol.

Terwijl de kosten van complexe scheidingen uit de pan rijzen aldus, de kostenanalyse van complexe scheidingen van Significant Public. Een gemiddelde OTS kost 1,5 ton en als het via de familie loopt circa 50 duizend euro.

Een preventieve aanpak kan heel veel geld schelen en met name heel veel leed voor kinderen voorkomen!

In het failliete systeem is een hoop geld verspild en kinderen komen dagelijks nog steeds in de knel te zitten.

Er lijkt een enorme kloof te zijn tussen de systeemwereld van de overheid en de leefwereld waarin een kind zich bevindt in een ophanden zijnde complexe scheiding.

We hebben te maken met een bestuurlijke verlamming, of liever gezegd bestuurlijk onvermogen, om tot een goed werkend systeem te komen dat bescherming en preventie faciliteert.

Mijn oproep aan de Tweede Kamer en de Minister van Rechtsbescherming zou dan ook zijn, laten we niet wachten tot 2024, dat is veel te laat, bovendien verdwijnt in het nieuwe voorstel al het werk in de jeugdbescherming, complexe scheidingen gaan we niet met jeugdbescherming oplossen,

Laten we de veelbelovende pilot, van de gezinsadvocaat, als ultieme regievoerder, waarbij zorg en recht samenwerken en met maatwerk vroegtijdig kunnen interveniëren omarmen, waarin inzichten en kennis van de vele jaren voor ons samenkomen.

Bovendien ervoor zorgen dat er voldoende geld is voor goede begeleiding vanuit recht en geestelijk welzijn.

Om al de kennis en ervaring van de afgelopen jaren in een mal te gieten hebben we een nieuw wetsvoorstel nodig, de laatste kende we in 2009 onder minister Donner.

Regel het nu eens goed, snel en voor lange tijd!

Tenslotte, voordat ik om uw inzichten ga vragen wil ik een aantal mensen bedanken en bemoedigen ondanks deze problematische geschiedenis.

U kent misschien de metafoor die zegt dat de handen aan het bed in het ziekenhuis er voor zorgen dat het goed gaat met de patient, ondanks dat de Raad van bestuur van het ziekenhuis de weg is kwijtgeraakt….

U, contextueel werkers, mediators, klassenmentors, rechters, bijzonder curatoren, jeugdwerkers en al die andere handen aan het bed, wil ik van harte bedanken voor uw inzet elke dag weer, waarin u kinderen in de knel probeert bij te staan, ga daar aub mee door ondanks alle hobbels op uw weg in een Kafka achtige systeemwereld.

Wie 1 kind redt, redt de hele wereld,

Ik dank u wel.”