2005 – Nkosi Johnson (12), Zuid-Afrika

Nkosi is de eerste Internationale Kindervredesprijswinnaar. De prijs werd in 2005 postuum aan hem opgedragen en naar hem vernoemd. Het beeld van een kind dat de wereld in beweging zet en jaarlijks wordt uitgereikt aan de winnaar van de Internationale Kindervredesprijs heet de ‘Nkosi’. Xolani Nkosi werd op 4 februari 1989 geboren in het Zuid-Afrikaanse Johannesburg. De naam Nkosi betekent ‘koning’ in Zulu, maar in tegenstelling tot zijn krachtige naam is hij een kleine, slechts vier pond wegende baby. Zijn moeder, de 19-jarige Daphne, merkt onmiddellijk dat hij anders is dan zijn zus Mbabli. Hij heeft moeite met drinken en ademt moeizaam. Ze besluit naar de hoofdstad te verhuizen om werk vinden als schoonmaakster en betere medische zorg voor haar baby te kunnen krijgen. Ze wist toentertijd niet dat Nkosi hiv-positief was, net zoals ze niet wist dat ze zelf geïnfecteerd was met het virus. De moeder van Nkosi komt erachter wanneer ze naar de dokter gaat omdat ze zich niet goed voelt, ineens is ook duidelijk waarom Nkosi zo ziek is. Het is dan pas de late jaren 80 en er berust een enorme taboe op hiv en aids, er is nog maar weinig bekend over de ziekte.

Ze ondergaan het scenario waar veel hiv-positieve vrouwen aan hebben moeten geloven; ondanks dat ze aan niemand heeft verteld dat ze hiv-positief is, komt haar werkgever er toch achter. Ze wordt ontslagen. Wanneer haar huisbaas hierover te horen krijgt, wordt haar ook daar de deur gewezen. In de zoektocht naar een veilige plek voor haar zieke Nkosi, brengt ze hem naar opvanghuis voor hiv-positieve mannen in Johannesburg waar hij in aanraking komt met Gail Johnson, een van de oprichters van het opvanghuis. Wanneer Nkosi 8 jaar is overlijdt zijn moeder. Gail wordt Nkosi’s pleegmoeder.

Wanneer Nkosi de leeftijd heeft bereikt om naar school te gaan, wordt hij niet aangenomen vanwege zijn hiv-infectie. Gail verwachtte al problemen toen ze aan vinkte dat Nkosi hiv-positief was op het aanmeldformulier, maar liegen erover wilde ze niet.

“Ik wist dat er problemen zouden zijn, maar het verzwijgen heeft geen zin, het zou toch wel uitkomen. Er heerste veel angst en weinig kennis over aids. Er waren dan ook geen richtlijnen hierover voor scholen of voor ouders. Ouders protesteerden zelfs, ze wilden geen kind met aids in de klas van hun kind.” Aldus Gail Johnson.

Naar aanleiding van deze gebeurtenis organiseerde Gail een workshop om zowel de school als de ouders te leren dat ze niet bang hoeven te zijn voor een kind met aids. Nkosi en Gail zijn op slag bekend in Zuid-Afrika. Ze geven een week lang elke dag interviews en er wordt over Nkosi gesproken in het parlement. Uiteindelijk bepaalt de rechtbank dat scholen kinderen niet mogen weigeren op grond van medische redenen. Volgens de grondwet is dat discriminatie. Het is een mijlpaal voor alle kinderen met het virus. Vanaf dat moment ging Nkosi in het openbaar spreken over zijn ziekte. In deze jaren is er nog nauwelijks kennis over aids en hiv. Nkosi leert de mensen wat het is om aids te hebben door erover te vertellen.

Op 9 juli 2000 sprak Nkosi voor tienduizenden mensen op de Aids Conferentie in Durban. Ruim zestig miljoen mensen wereldwijd bekeken het en luisterden mee. Tot op de dag van vandaag verpersoonlijkt hij de ziekte hiv/aids, hij heeft de ziekte een gezicht gegeven. Tijdens zijn speech deed hij een oproep aan de mensen om mensen met aids ook te behandelen als mensen. Hij heeft tot op de dag dat hij overleed hiervoor gestreden. Samen met zijn adoptiemoeder Gail Johnson zorgde hij ervoor dat hiv-positieve kinderen naar school konden, net als alle andere kinderen. Hij zette zich in om gezondheidszorg en medicijnen voor zwangere hiv-positieve vrouwen mogelijk te maken, zodat het virus niet doorgegeven zou worden aan hun kind.

Het liefst had hij zijn acties nog jaren voortgezet. Op 12-jarige leeftijd, minder dan een jaar na zijn indrukwekkende speech in Durban, verliest Nkosi helaas zijn eigen gevecht met de slopende ziekte. “Hij had het fantastisch gevonden om de wereld over te reizen om mensen meer te vertellen over hiv en aids.” – Gail

Nkosi heeft zelf ervaren hoe het is om gescheiden te leven van je eigen moeder, hij heeft haar vaak gemist. In 1999 ontstond daarom zijn droomproject, Nkosi’s Haven. Een opvanghuis voor moeders en hun kinderen. Nkosi’s Haven is opgezet door Nkosi en Gail, die nog steeds fungeert als directrice. Nkosi’s Haven biedt kwetsbare moeders met hiv/aids en hun kinderen een veilig thuis. Nkosi’s Haven geeft moeders en kinderen de mogelijkheid hun leven voort te zetten samen, zelfs als de moeder te ziek is om nog voor de kinderen te kunnen zorgen.

Op de dag van de opening van Nkosi’s Haven in 1999 werden Gail en Nkosi uitgenodigd op de officiële residentie van president Mandela in Houghton, Johannesburg. “Nkosi vond het leuk om de president te ontmoeten,” vertelt Gail. “Mandela doneerde geld aan Nkosi’s Haven en gaf ons zijn boek Long Walk to Freedom. Hij vroeg Nkosi wat hij wilde als hij groot was, waarop Nkosi de tijd nam om hierover na te denken en vervolgens te antwoorden dat hij het niet wist. Mandela vroeg hem toen of hij zou zijn baan willen hebben. Nkosi antwoordde onmiddellijk: “Nee dank u meneer, het lijkt me teveel werk.” De president barstte in lachen uit en heeft deze anekdote sindsdien vele malen herhaald.”

Gail blijft onvermoeibaar door strijden tegen de discriminatie ten aanzien van mensen en kinderen die geïnfecteerd zijn met hiv/aids. “Nkosi gaf aids een gezicht, in Afrika en de wereld, daar is geen twijfel over. En hij gaf het een stem. Het virus heeft hem stil gekregen. Maar zijn stem is niet verstomd, er wordt nog steeds veel over hem gesproken. We do his work, we talk his talk, we live his dream. Ik hoop er nog heel lang mee door te kunnen gaan.”

KidsRights blijft Nkosi als changemaker steunen in zijn strijd voor de rechten van kinderen met hiv/aids. KidsRights ondersteunt Nkosi’s Haven sinds 2005.

Nkosi’s Haven biedt jaarlijks een veilig thuis aan ruim 100 kwetsbare kinderen en 25 moeders. De kinderen krijgen hier kwalitatief goed onderwijs, gezondheidszorg, goede voeding, huisvesting en de nodige ondersteuning. Door middel van onderwijs groeien de kinderen op met meer mogelijkheden ten aanzien van de toekomst. Het onderwijs krijgt dan ook veel aandacht in Nkosi’s Haven. Naast de kinderen, worden ook de moeders onderwezen. Dit zodat zij langzamerhand worden voorbereid op een zelfstandig leven. Zo wordt er werkgelegenheid in de bakkerij, de wasserette of de keuken van Nkosi’s Haven voor de moeders gecreëerd. Op deze manier ontwikkelen zij zelf bepaalde vaardigheden.

KidsRights heeft met behulp van het Kindervredesprijsprojectfonds 2005 Nkosi zijn strijd voor de rechten van kinderen met hiv/aids ondersteund door het steunen van Nkosi’s Haven. Sindsdien is er een langdurige samenwerking.